Ilona Marx
Het Münsterland is het historische toneel van de Westfaalse vrede, maar ook de heimat van kunst en moderne duurzaamheid. Een ontdekkingsreis voert langs de 100-Schlösser-Route van de Münsterse Prinzipalmarkt naar Wasserburgen, een boswachtershuis en afgelegen boerderijen en laat verhalen naar boven komen die allesbehalve bestoft zijn.
Wat een ontvangst! In kamer nr. 1 van hotel Schloss Wilkinghege word ik al opgewacht: met een kapsel met dubbele scheiding, haarkroon en in een feestelijke brocaatjurk. Het portret van dichter Annette von Droste-Hülshoff door Johann Joseph Sprick heeft een ereplaats tussen de twee hoge ramen die een blik werpen over het oude boombestand van het kasteelpark. Of de edele jonkvrouw ook al in deze kamer overnachtte? Helemaal niet onwaarschijnlijk. Tenslotte behoorde de waterburcht voor de poorten van Münster toen aan haar broer, Werner-Constantin Freiherr Droste zu Hülshoff toe.
Ik zal de volgende dagen in de voetsporen van de Westfaalse adel wandelen, of beter gezegd: fietsen. Het Münsterland is bekend voor zijn fietspaden en dankzij zijn 1200 jaar oude feodale geschiedenis met kastelen en burchten, landhuizen en boerderijen doorspekt die allemaal langs de 960 kilometer lange 100-Schlösser-Route met elkaar zijn verbonden.
@een_wasbeer-c-@een_wasbeer XD X3
Voor ik vertrek op toch naar de historische gebouwen van de omgeving, wil ik eerst graag het hart van het Münsterland bekijken, de stad die niet alleen omwille van haar rijke religieuze en politieke verleden, haar kunst- en cultuurschatten bekend staat, maar ook voor haar duurzame levensstijl: Münster.
Een bus haalt mij op aan de halte Abzweig Wilkinghege en brengt mij recht naar de binnenstad. Naast de vaak met elektrische motor uitgeruste bussen zijn het vooral de vol vertrouwen trappende Münsterse fietsers die het verkeer in het centrum uitmaken. Wat leuk! Natuurlijk moet je voorzichtig zijn als je de belangrijkste verkeersaders wilt oversteken, bijvoorbeeld de Promenade, die de stad ringvormig omsluit. In snel tempo komen drie studentes op hun Hollandse fiets aangereden: Ik kan mezelf redden met een grote stap naar de rand van de weg. Toch is de les snel geleerd en algauw voel ik me zoals in een experiment. Net zoals in een wereld die een toekomst beleeft waarvan men op andere plekken nog droomt.
Naast het LWL-museum voor kunst en cultuur aan de Domplatz dat dankzij zijn verzameling en de klassetentoonstellingen regelmatig van zich doet praten, herbergt Münster ook het enige Picasso-museum van Duitsland. 800 werken van de wereldberoemde schilder zijn in het bezit van het huis. Op dit moment wordt posterkunst getoond, van de meester zelf, maar ook van andere bekande kunstenaars. Van Henri de Toulouse-Lautrec, die met zijn felkleurige afdrukken voor de Moulin Rouge een van de belangrijkste vertegenwoordiger van de posterkunst rond 1900 was, van naamgenoot Henri Matisse, het echtpaar Sonia en Robert Delaunay en Joan Mir Miró, maar ook van popartkunstenaars, zoals Keith Haring en Robert Rauschenberg.
Twee posters van Picasso beroerden mij het meest: een tentoonstellingsaffiche van 1973 toont een van zijn laatste werken. Een zelfportret als kleine jongen, met onbekommerde stijl en weinig brede penseelstroken op het doek gezet. Zoals veel van zijn latere werken getuigt het van een wedloop met de tijd. De opening in Avignon beleefde Picasso niet meer – hij stierf enkele weken nadat hij de poster in druk had gegeven. Aan de overkant bevindt zich Picasso’s iconische vredesduif, een penseellithografie. Zij was de officiële poster voor het in 1949 georganiseerde Wereldcongres der Partizanen van de Vrede en de Picasso-duif werd later wereldwijd een politiek symbool. Pas door dit werk werd de Franse schilder bij een miljoenenpubliek bekend.
Martin Steinigen
De vredesduif heeft in Münster echter al lang voor Picasso heel wat werk verzet. In de Domstad werd in 1648 de Westfaalse Vrede gesloten die de Dertigjarige Oorlog tot een einde bracht. Onderweg naar de Vredezaal in het historische stadhuis van Münster, de gedenkplaats van deze voor Europa zo fundamentele gebeurtenis, schrik ik een paar grijs gevederde soortgenoten op, die over de kasseistenen van de Prinzipalmarkt paraderen en luid kirrend hun nekken uitstrekken. Een groep scholieren demonstreert voor de gotische gevel van het stadhuis zoals elke vrijdag voor het klimaat.
Binnen is het stil en koel. Buiten gaat het leven zijn gang; hier, achter de deur van de Vredezaal komt de geschiedenis tot leven. Als ik de met houten lambrisering en rijkelijk houtsnijwerk versierde ruimte betreed, begint de audioguide. De commentaarstem spreekt over de jarenlange onderhandelingen, die aan het Westfaalse vredesakkoord voorafgingne. Ik stap de galerij van de Europese gezanten, diplomaten en juristen aan mijn linkerzijde uit en ontdek in het midden van de bovenste rij een jeugdportret van Lodewijk XIV, die met zijn rode wangen uitsteekt uit de rij donkergeklede hoogwaardigheidsbekleders en staatshoofden. Helemaal rechts in de portrettenreeks heeft de leider van de onderhandelingen, Fabrio Chigi, een ereplaats. Hij was het die de katholieke gezanten, die in de nabije omgeving waren ondergebracht, regelmatig bezocht, hun boodschappen overhandigde en hen raadpleegde. Nooit, zo leer ik in de audiotour, hebben de gezanten zich voor de onderhandelingen op een plek verzameld. Geen wonder, dus, dat de vredesonderhandelingen meer dan drie jaar lang duurden! Mijn bewondering gaat uit naar het diplomatische talent van Chigi – hij werd later overigens paus.
Het historische jaar 1648 is ook nog op een andere plaats in Münster zeer tegenwoordig. Het café 1648 op de 11e en 12e verdieping van een nieuwbouw in de voetgangerszone is bijna een geheime tip – wie de plaats niet kent, vindt beslist de discrete zijingang aan de Heinrich-Brüning-Straße niet. Daarbij staat vast: nergens kan men beter van een rondblik over de stad genieten dan in de designerzetels die in gezellige hoekjes voor de grote vensters wachten. Een cappuccino of aperitiefje met zich op de Dom, St. Lamberti en de Liebfrauenkirche die tussen de daken uitsteken, zijn een bijzonder genot.
In de schaduw van de Clemenskirche die, zoals het Münsterse kasteel door de meester van de Westfaalse barok, Johann Conrad Schlaun, werd ontworpen, besluit ik de avond. Of mijn veganistische selderijschnitzel met regionale walnootpesto in restaurant Feldmann door de Fridays-for-Future-demonstranten zou worden goedgekeurd? Het smaakt in elk geval heel lekker. Eigenaar Christian Feldmann, wiens overgrootmoeder het gasthof in 1929 oprichtte, overbrugt met zijn keukenteam moeiteloos het spagaat tussen traditie en modern. Ook de drie vriendinnen met de gedistingeerde kapsels aan de tafel naast mij die na hun boekaankopen zijn binnengestapt en over een Wiener Schnitzel over literatuur en religie discussiëren, lijken niet voor het eerst te genieten van de verse regionale ingrediënten en het münsterlandse sfeer bij Feldmann.
Martin Steinigen
“Tot in de vroege 19e eeuw was het Münsterland in kleine kroondomeinen versplinterd”, legt Swenia Janning, de cultuurwoordvoerder van het arrondissement Coesfeld mij de volgende morgen uit tijdens een rondgang op Burg Vischering. Aha, daarom dus de sterke aanwezigheid van kastelen en burchten in de buurt! Enkele van hen wil ik vandaag tijdens mijn fietstocht verkennen, ondanks de laaghangende wolken. Met de slotgrachten, vijvers, verdedigingsmuren en ophaalbrug is Vischering een van de meest indrukwekkende voorbeelden van een middeleeuwse versterkte burcht, een sprookjesburcht, alsof die is ontsproten uit de fantasie van een kind. En de burcht staat daadwerkelijk hoog bij kinderen aangeschreven. Interactieve mediastations leggen het middeleeuwse leven aan groot en klein uit op de meest aanschouwelijke vorm en de hele residentie zit vol met verhalen en anekdotes over het feodale leven.
Bijzonder griezelig is de legende over een bloedige vete uit de 15e eeuw, waarbij een oude edelman en een ijzeren halsband de hoofdrollen spelen: Swenia Janning neemt mij mee naar een ruimte waarin het corpus delicti is tentoongesteld. “De legende gaat over een erfenisruzie tussen twee families. Een familie die uit was op eigendommen, overviel ridder Lambert von Oer en legde een ijzeren en met gebogen doornen uitgeruste halsband om de nek. Wanneer hij het omstreden stuk land afstond, zou hij de sleutel van het slot van zijn folterinstrument krijgen. Echter, als rasechte, onbuigzame Westfaal dacht ridder Lambert er helemaal niet aan om toe te geven. Hij reed de dertig kilometer naar Münster om zich door een smid van zijn gruwelijke last te laten bevrijden.” Alleen al het zicht van de scherpe doornen aan de zware kraag, geeft me koude rillingen.
Als bijzondere lekkernijen klim ik met Swenia Janning nog op de toren van Vischering, die voor bezoekers eigenlijk niet toegankelijk is. Het uitzicht van hierboven over het weidse land is grandioos en ik kan nauwelijks wachten om de andere kastelen en burchten te verkennen. Een klein beetje later fiets ik doorheen het landschap. Windsurfende zwermen zwaluwen begeleiden mij en overtroeven elkaar om beurt met hun gewaagde vliegmanoeuvres. Maïsvelden en eikenlanen vormen pijlrechte corridors en ik heb dubbel geluk: de wind draait vriendelijk naar het oosten en blaast tegelijk de wolken naar de kant. Stuk voor stuk wordt de hemel een beetje helderder.
Münsterland e.V. / Philipp Fölting
Na een goed half uurtje rijden bereik ik kasteel Westerwinkel, een van de eerste barokke waterkastelen in Westfalen dat, ver van een grotere gemeente gelegen in het midden van door hekken afgesloten weiden, een beetje doet denken aan een kasteel van Doornroosje. Het gesloten gebouw met vier vleugels rust op twee eilanden in de schilderachtige vijvers. De daktorens zijn voorzien van uivormige daken waarop telkens een weerhaan staat. In het park dat het kasteel omringt gaan enkele golfers hun passie achterna. Dat ik geen zeldzaamheid, vooral bij kastelen die in privébezit zijn. Zo een statige woning, die moet toch ook onderhouden worden!
Meer dan honderd kastelen zijn er in het Münsterland te ontdekken. Daaronder het Versailles van Westfalen: kasteel Nordkirchen, op ongeveer 26 kilometer van Westerwinkel. Verder trappen dus! In de laan die naar het kasteel voert, word ik ingehaald door een glimmende Opel Kapitän met strikjes op de zijspiegels. Een trouwpartij. En zoals ik al snel merk, niet de enige. Het ene bruidspaar na het andere rijdt voorbij op de Schlossplatz om zich voor de uitnodigende barokke gevel uit de vroege 18e eeuw te laten fotograferen. De waaiende sluiers zijn de kers op de taart in een zonder meer romantisch decor. Ik ga rond het weidse gebouw, fiets door het statige park om het zicht op de tuin te bewonderen. De trappen van de grote waterpartij die aan de sierbedden aansluit, nodigen uit om een tijdje te blijven rondhangen.
Na ongeveer vijftig kilometer te hebben gefietst krijg ik een beetje honger. Goed dat ik voor het avondeten nog een bezoekje aan het Forstmannshof van de familie Böcker heb gepland. Junior Benedikt Böcker ontvangt mij hartelijk op het terras van het herenhuis en vertelt graag zijn verhaal. Zijn voorvader Anton Josef Böcker brande in 1848 het eerste graan hier op het hof, vandaag is vooral de frambozenbrandewijn van de familie bekend. Waarom wordt snel duidelijk: De geur die in mijn neus opstijgt nadat Benedikt Böcker een fles heeft geopend om te proeven, neemt me mee naar een frambozenplantage. Acht kilo fruit gaan in een enkele liter frambozenbrandewijn. Hij is te koop in de hofwinkel, naast andere soorten schnaps en likeur. Maar ook verse frambozen, aardbeien en asperges behoren tot het aanbod, alsook confituren en verschillende soorten honing, gerookte en luchtgedroogde worst en, en, en.
Ralph Sondermann, Tourismus NRW e.V.
De volgende morgen wordt ik gewekt door de zon. Vandaag staat een bezoek bij de familie von Droste-Hülshoff op het programma. Op het landgoed Haus Rüschhaus, een combinatie van een Westfaalse boerderij en barokke herenhuis dat op slechts enkele minuten fietsen van hotel Wilkinghege is verwijderd, leefde Annette von Droste-Hülshoff na de dood van haar vader samen met haar moeder en zus. In deze zelfgekozen eenzaamheid ontstonden veel van haar belangrijkste werken. In een andere, mondainere wereld bracht ze de eerste dertig jaar van haar leven door, op Burg Hülshoff, een waterburcht op slechts tien kilometer van Haus Rüschhaus. In het bezit van de familie sinds het einde van de 15e eeuw is de bakstenen renaissancewoning vandaag een museum dat een blik biedt op de levensgewoonten van de Münsterse adel ten tijde van het classicisme. Hier ontmoet ze me opnieuw, de uitzonderlijke dichter die voor haar tijd als radicaal geëmancipeerd gold en maatschappelijke thema’s in het middelpunt van haar creaties zette: In de elegant gemeubelde eetkamer van de familie hangt nog een olieportret van haar dat lijkt op dat dat mij tijdens het slapen op kasteel Wilkinghege heeft bewaakt. Ik ben blij met de vertrouwde aanblik en het schijnt alsof Annette von Droste-Hülshoff na mijn driedaagse reis door haar thuis van mij persoonlijk en hoffelijk afscheid wil nemen.
De allerlaatste boodschap brengt mij echter bij de kunstenaar Robert Montgomery die in het kasteelpark een neonbord heeft geïnstalleerd: “When we are gone, the trees will riot.” Burg Hülshoff dient vandaag ook als Center for Literature, als plaats voor literatuuroverdracht en interdisciplinaire ontmoetingsplaats voor kunsten en wetenschappen. Het reuzengrote terrein biedt de beste voorwaarden voor optredens, lezingen, festivals, voordrachten en workshops. Ik open de met allerhande veganistische lekkernijen picknickkorf uit het kasteelrestaurant. Geschiedenis, genieten, duurzaamheid en tijdsgeest, het zijn de troeven waarmee het Münsterland kan uitpakken.
Auteur: Ilona Marx - Ilona Marx heeft al meerdere metropolen in NRW en over de hele wereld bezocht. Het hart van de Auteur, tekstschrijfster en trendadviseur klopt al sinds haar jeugd voor cultuur, mode en design.
