Tourismus NRW e.V.
Aan de Niederrhein is het land zo vlak dat men vandaag al ziet wie morgen op bezoek komt. In plaats van met berg en dal lokt de regio onderaan de loop van de Rijn toeristen met andere hoogtepunten: oude Romeinse steden, middeleeuwse kerkschatten en belangrijke stations in het leven van Joseph Beuys. Een fietstocht waarbij men niet zo snel buiten adem raakt – maar men regelmatig verbaasd is.
Tourismus NRW e.V.
Ochtendmist ligt over de Niederrhein. "Maar tegen de middag zou het moeten opklaren," zegt de medewerkster van Landhauses Beckmann in Kalkar terwijl ze mijn huurfiets naar de binnenplaats duwt. En ze geeft me meteen de vuistregel van de plaatselijke bevolking: "Als de nevel 's middags nog niet weg is, blijft hij hangen." Ik heb dus nog een paar uur hoop op zonneschijn, en dus trap ik diep in de pedealen en duik in de frisse herfstlucht en het zachte, witachtige licht. De komende twee dagen wil ik de hoogtepunten van de Niederrhein verkennen – met de elektrische fiets. Want hoewel het gebied zo vlak is als een pannenkoek, staan er tientallen fietskilometers op het plan.
De frisse ochtendlucht verkwikt mijn zintuigen. En hoort mist niet bij de Niederrhein zoals boter bij asperges? Bij het verlaten van Kalkar kom ik taferelen tegen zoals ik die tijdens mijn ontbijt in Landhaus Beckmann op talrijke foto’s heb bewonderd: wazige knotwilgen langs mistige beekjes, schimmige schapen die grazen in de nevel van het dijkengras, populierenlanen die mystiek eindigen in het niets. Het beeld wordt opgefleurd door donkerpaarse en oranje vlekken: vlierbessen en rozenbottel langs het pad zijn in seizoen klaar om geoogst te worden. Daartussen uitgestrekte weiden en velden en hier en daar een ganzenfokkerij waar de rechtmatige bewoners hun ontbijt delen met de ongenode kauwen.
Martin Steinigen
De regio Niederrhein is doortrokken door een dicht fietspadennet, de talrijke borden met plaats- en kilometeraanduidingen zijn op elk kruispunt te vinden. Vandaag leiden ze me stroomopwaarts langs de Rijn naar Kleve. Ik volg de route over een dijk die evenwijdig met de autoweg loopt, de hoogste verhoging lang en breed, want door de mens aangelegd. Uit een veld aan mijn linkerzijde stijgt de grote, donkere wolk van een vogelzwerm op. Hij stijgt snel naar boven, wordt dichter en dan weer losser, weidt naar rechts uit en waaiert af naar links, vormt figuren als een enkelvoudig organisme dat bestaat uit vele gedaanten. Honderden en honderden spreeuwen, die nu een stuk verder tot een zwart parelsnoer zijn gevormd, landen op een hoogspanningslijn even verderop. Na enkele minuten duiken ze weer naar beneden, opnieuw volgens een mysterieuze choreografie, en het fascinerende vliegspektakel herhaalt zich.
Ik had de formatie graag willen blijven bewonderen, maar de spreeuwen zijn op weg naar het zuiden en ik ga naar het noorden. Vandaag fiets ik in de voetsporen van Joseph Beuys, die dit jaar zijn 100ste verjaardag zou hebben gevierd. Mijn eerste stop is Kleve, de stad waar Beuys opgroeide en waar hij na de oorlog getraumatiseerd naar terugkeerde om hier zijn eerste atelier te huren in het gedeeltelijk verwoeste kuurhuis.
Ilona Marx
Achter de classicistische gevel van het gereconstrueerde gebouw gaat nu het Museum Kurhaus Kleve schuil, kortweg MKK, dat in het jubileumjaar twee tentoonstellingen wijdt aan de beroemde zoon van de stad. Rond zijn voormalige creatieschuilplaats van 70 vierkante meter, dat zich in de westelijke vleugel van het gebouw bevindt, wordt de tentoonstelling 'Intuition! Dimensionen des Frühwerks’ getoond. Ik dwaal van tekening naar tekening en bewonder de delicate landschappen onder de titel "Poëzie", de naakttekeningen en vrouwenportretten, en ontdek enkele van zijn vroege materiaalstudies in een zaal gewijd aan het thema "Natuurwetenschappen". De tentoonstelling geeft een idee van de intellectuele kosmos van de jonge Beuys' – wijlen wereldberoemde Beuys is te vinden in de tweede tentoonstelling in de grote Wandelhalle van het Kurhaus, waar enkele van de belangrijkste stukken uit de collectie zijn samengebracht.
Aan het einde van de lange zaal wacht het massieve beeld 'Badkuip' op mij. Wat een contrast met de fijne potloodtekeningen die ik daarnet bewonderde! Het monumentale beeldhouwwerk, gemodelleerd naar een mammoettand, werd in 1987, een jaar na de dood van de kunstenaar, gemaakt volgens zijn plannen en is een mengeling van badkuip, oven en slee, allemaal belangrijke motieven in het werk van Beuys. Ik loop rond het beeldhouwwerk van lood, brons en koper en voel bijna lichamelijk de warmte die het lijkt uit te stralen. Of word ik verwarmd door de zon, die zich een weg door de mist heeft gebaand en door de lange venstergevel breekt? Tegenover het museum liggen de historische tuinen die in het midden van de 17e eeuw werden aangelegd door Johann Moritz von Nassau-Siegen, de toenmalige gouverneur van het hertogdom Kleve, en de bostuin die in 1782 werd aangelegd door Julius Ernst von Buggenhagen, voorzitter van de kamer van Kleve, en die nu in de stralende zon ligt. Hier getemde, geometrische natuurlijke schoonheid en aan de andere kant een arboretum van verschillende uitheemse houtgewassen die idyllisch gegroepeerd zijn rond verschillende vijvers in de stijl van een botanische tuin. Na het uitgebreide genieten van kunst, voel ik opnieuw de lokroep van de natuur.
Ongeveer honderd jaar nadat de Prins van Nassau-Siegen met het barokke park zijn liefde voor de plaatselijke flora op voorbeeldige wijze tot uitdrukking bracht, bezocht de grote filosoof Voltaire de Niederrhein - en was ook verrukt over de landschappelijke schoonheid van de omgeving. Vandaag is er een wandel- en fietspad naar hem genoemd, dat mij nu over weiden en velden van Kleef naar Bedburg-Hau voert, of preciezer gezegd naar Schloss Moyland, waar het spoor naar Joseph Beuys en zijn kunst kan worden gevolgd. Want de erfenis van Duitslands belangrijkste kunstenaar leeft voort in de 6000 werken tellende collectie van de Stichting Museum Schloss Moyland en in het Joseph Beuys Archief.
Ilona Marx
Ik steek de burggracht van het imposante complex over en neem de trap naar de zware toegangsdeur op de schaduwrijke binnenplaats. Voltaire ontmoette hier in 1740 de Pruisische koning Frederik II, en ik durf te wedden dat beiden ook de noordelijke toren beklommen om van het kilometerslange uitzicht te genieten. Groene tinten zover het oog reikt! De gebouwen aan de voet van de toren baden in warm middaglicht. Het kasteel, dat eigenlijk middeleeuws is en vier vleugels heeft, heeft enkele opvallende verbouwingen ondergaan in de barokke en neogotische stijl. Brede en ronde torens met markante kantelen ontmoeten ranke, spitse, bijna minaretachtige toevoegingen. Kenners van architectuur zouden de stijl waarschijnlijk als eclectisch omschrijven, maar ik vind het mooi dat de architectonische canon in dit gebouw lijkt te zijn opgeschort. Beuys, de uitvinder van het verruimde kunstbegrip, zou er misschien net zo over hebben gedacht. Regels breken en grenzen overschrijden maakten tenslotte deel van zijn biografie.
Net als de voorliefde voor sjamanisme. Ter gelegenheid van het grote jubileumjaar toont het museum de tentoonstelling "Joseph Beuys en de sjamanen". Hier worden zijn kunstwerken afgewisseld met etnologische voorwerpen uit inheemse sjamanistische werelden. Ik bewonder de trommels van beschilderde rendierhuid, een groep houten familiegeesten, een rijk versierde walrustand en gewaden die vroeger door sjamanen werden gedragen. De weelderig versierde kledingstukken worden in dezelfde ruimte afgewisseld met het iconische vilten pak van Beuys, effen en grijs. Het is een van de meest gedenkwaardige werken van de kunstenaar en oefent een bijna mystieke aantrekkingskracht uit.
Naast vilt en vet speelt de slee een centrale rol in het werk van de schilder en beeldhouwer. Ik kom hem tegen als een tekening, in bruine kruiskleur, vol met elanden en mensen. De aanblik ervan voert mij naar de Euraziatische steppe – de tijd vlucht als de langgerekte dieren in de houtsneden van Beuys, en weldra is de inspirerende, bevredigende dag ten einde. Ik eindig op het middeleeuwse marktplein van Kalkar, op het terras van de traditionele raadskelder, waarvan de kok eerst vis en dan Frischling op tafel tovert.
De volgende dag strekt de hemel zich blauw en wijd uit over het vlakke land. Keizersweer! Vandaag staat een tocht naar Xanten op het programma. Het Romeinse kamp daar, de voormalige Colonia Ulpia Traiana, was een van de belangrijkste steden in de Germaanse provinciën van Rome.
Het fietspad loopt van Kalkar door groene weiden, boomgaarden en weilanden, kronkelt door maïsvelden en duikt in kleine bossen. Als ik het dorp Marienbaum passeer, hoor ik een bekend gekletter. Een ooievaarspaar heeft zijn intrek genomen in een nest op een tien meter hoge paal in een tuin langs de weg en vestigt nu luidkeels de aandacht op zich. De tuineigenaar, die op een bankje van de ochtendzon zit te genieten, is een groot vogelliefhebber en laat me weten dat ten zuiden van Xanten, in het RVR-NaturForum Bislicher Insel, dit jaar een paartje zeearenden broedt. En de kleine, fascinerend kleurrijke ijsvogels schijnen er ook te zijn. Helaas is vogels kijken niet iets wat je terloops kunt doen, en voor mij staat vandaag een reis terug in de tijd naar de oudheid op de agenda. Dus daar gaan we!
Het fietspad komt uit op een Rijndijk en loopt nu parallel met de grote rivier. Ik probeer even op mijn elektrische fiets de grote vrachtschepen op de Rijn bij te houden, maar geef het al snel weer op. Kort voor Xanten liggen twee grote meren op me te wachten, de Nordsee en de Südsee, die deel uitmaken van een prachtig plaatselijk recreatiegebied. De waterskiërs en een wakeboarder die op de Südsee hun kunsten vertonen, trekken mijn aandacht voor enkele minuten. De nabijgelegen haven bruist op zondag van de mensen. Achter hen rijzen de silhouetten op van het amfitheater en de kathedraal van Xanten. Wat een panorama met een rijke geschiedenis.
Ilona Marx
Ilona Marx
Het bijzondere aan de Romeinse stad Xanten is dat ze nooit werd overbouwd. Daarom liggen de resten ervan slechts enkele centimeters onder de weiden verborgen in de grond. Een echte meevaller voor de archeologie. In de bloeitijd van de stad, in de tweede eeuw na Christus, woonden hier ongeveer tienduizend mannen en vrouwen. Tempels, baden, woningen, werkplaatsen, schuilplaatsen - talloze originele vondsten passen als mozaïeksteentjes in elkaar om een beeld te vormen dat het leven in een van de grootste metropolen van de Germaanse provincies bijna levendig maakt.
De stenen die de Romeinen naar Colonia Ulpia Traiana brachten, naar haar stichter genoemd dankzij de nabijgelegen haven, kwamen uit het Rheinschiefergebergte, maar ook Italiaanse en Grieks marmer, werd naar de steenarme Niederrhein gebracht.
Ik beklim de trappen naar de haventempel, waarvan het fragment dertig jaar geleden in zijn oorspronkelijke omvang en met de oorspronkelijke materialen werd herbouwd, leun met mijn hoofd ver achterover en krijg alleen al aan de hoogte en de omtrek van de zuilen een idee van de afmetingen van de gebouwen van deze stad bijna tweeduizend jaar geleden. De blootgelegde thermen, die in het Römermuseum kunnen worden bezocht, vertellen eveneens op welsprekende wijze over het dolce vita van de inwoners van de stad, onder wie veel oud-soldaten die zich na hun burgerdienst met hun gezin aan de Rijn hadden gevestigd.
Ik neem plaats op de door de zon verwarmde stenen banken van het amfitheater. Van hieruit is de dubbele toren van de kerk van Xanten te zien, maar in mijn geestesoog spelen zich filmscènes uit 'Ben Hur' en 'The Gladiator' af. Welke gevechten zouden er in deze arena hebben kunnen plaatsvinden? Eén ding is zeker: Het einde van de Romeinse stad zelf was gewelddadig. De Franken, die aan een volksverhuizing bezig waren, vielen de bloeiende stad aan het eind van de derde eeuw aan en overrompelden haar. De bouwmaterialen, die moeilijk te verkrijgen waren, werden in alle richtingen weggevoerd. Sommige werden gebruikt bij de bouw van de naburige middeleeuwse stad.
Ik verlaat het LVR Archäologischer Park Xanten en volg het spoor van de stenen. In de straten van de voetgangerszone is het een drukte van belang. Zondagse excursiegangers zwermen rond een ijssalon, maar ik ben in de stemming voor iets hartigs. Het veganistische restaurant Petersilchen is erg populair en na een groot bord aardappelpuree en gebakken witlofsalade voel ik me verkwikt voor een laatste bezoek.
Dus op naar de Stiftskirche St. Viktor, ook bekend als de kathedraal van Xanten vanwege zijn omvang en beknoptheid. De avondzon die schuin door de glasramen schijnt, laat het interieur van de vijfbeukige gotische basiliek baden in rood licht. Het duurde 281 jaar om te bouwen! Het prachtige hoogaltaar met zijn met edelstenen versierde schrijn, een van de oudste in het Rijnland, wordt beschouwd als het belangrijkste heiligdom van de schatkamer van de kathedraal en zou het gebeente van St. Victor bevatten. En hij rust hier al heel lang, sinds 1128. Ik ben onder de indruk. Wat een uitgebreide geschiedenisles heb ik vandaag gekregen! Ik verlaat de kathedraal en de omliggende immuniteitswijk via het klooster en duw mijn fiets de stad uit via de Klever Tor. Ik ben van plan om bij mijn volgende uitstapje het Abdijmuseum te bezoeken, evenals een duik in de Zuidzee en een bezoek aan de zee-arenden op Bislicher eiland. Ik zal doen wat de trekvogels doen. Ik kom terug.
Auteur: Ilona Marx - Ilona Marx heeft reeds verschillende metropolen in NRW en over de wereld ontdekt. Het hart van de auteur, tekstschrijfster en trendaviseur slaat al sinds haar jeugd voor cultuur, mode en design.
